Op de Dag van de Literatuur in Rotterdam op 20 maart, onthulde auteur Raoul de Jong zijn boek Jaguarman als onderdeel van de nieuwe serie Lijsters. In zijn inspirerende speech benadrukte hij de kracht van vergeten stemmen en de noodzaak van een nieuwe generatie die strijdt voor een eerlijkere wereld. De Jong deelde zijn persoonlijke reis van ontdekking, die begon met de ontmoeting met zijn Surinaamse vader en leidde tot het schrijven van Jaguarman. Hij sprak over de invloed van Surinaamse schrijvers en de noodzaak om hun verhalen uit de schaduw te halen. Lees hieronder de volledige speech van Raoul de Jong. 

Goedemiddag, 

Het is inmiddels zo’n dertien jaar geleden dat ik aan het hele avontuur begon dat tot Jaguarman zou leiden. 

Ik ben nu 41. Ik was 28 toen ik voor het eerst mijn vader ontmoette, mijn Surinaamse vader. Maar dat was niet het moment waarop ik besloot een boek te gaan schrijven. 
Het kwam niet door mijn vader, dat ik aan Jaguarman begon, het kwam door Surinaamse schrijvers. Het grootste gedeelte van mijn leven heb ik gedacht dat die niet bestonden. 

Ik hield veel van lezen. Ik las wat me door leraren werd aangeraden, al op de lagere school. En na de middelbare school heb ik een jaar lang literatuurwetenschap gestudeerd. Ik las Jan Wolkers, Jan Cremer, Remco Campert, Gerard Reve… Tom Lanoye, James Baldwin. Het waren dat soort schrijvers door wie ik ooit zelf met schrijven begon. Ik vroeg me nooit af of er méér was, ik dacht dat ik kreeg aangereikt wat er bestond. 

Tot die ontmoeting met mijn vader, die uit Suriname kwam. Een land waar ik sowieso weinig over wist. Dus ging ik op een middag naar de grootste boekwinkel van Rotterdam en ging op zoek naar Surinaamse versies van James Baldwin, die me over Suriname zouden kunnen vertellen. In de winkel werd gezegd dat dat soort schrijvers niet bestonden. 

Thuis zocht ik koppig door op het internet, en na lang klikken en scrollen, ontdekte ik Wij slaven uit Suriname. In 1934 geschreven door Anton de Kom. Een zwarte Surinamer wiens vader nog was geboren in slavernij. Het schrijven van dit boek had Antons leven niet makkelijk gemaakt. Hij werd gevolgd en getreiterd door de geheime dienst, een tijdje opgesloten in een gevangenis, en hij overleed in een concentratiekamp. Tijdens zijn leven had het boek slechts één druk gehad. 

In de bibliotheek van Rotterdam bleken ze een exemplaar te hebben. Bij boeken over Suriname, in plaats van bij literatuur. Waardoor je het boek alleen zou vinden, als je al wist dat er op dat plankje ‘Suriname’ iets te vinden was, wat uiteindelijk ging over menselijkheid. 

Ik las het boek in drie dagen uit. Ik las er alles in wat ik niet had geleerd op de middelbare school: hoeveel de Surinaamse geschiedenis te maken heeft met de Nederlandse. Je kunt Nederland niet werkelijk begrijpen, als je niet weet wat er in Suriname is gebeurd. Ik begreep hoe verschrikkelijk de geschiedenis van Suriname is geweest voor mensen die lijken op mij. En ik begreep dat mensen die geschiedenis op de een of andere manier toch hebben overleefd. En dat dat is waarom iemand zoals ik bestaat. 

Door Anton de Kom vroeg ik me af hoe groot dit verhaal werkelijk was, en welke andere schrijvers ik nog zou kunnen vinden als ik door zou zoeken. 

Een hele reeks, zo bleek in de zeven jaar die volgden. Anton de Kom was slechts het topje van de ijsberg. Het was niet makkelijk om al die andere schrijvers te vinden. Al deze schrijvers hadden enorme krachten tegenover zich gehad die heel hard hadden gewerkt om ervoor te zorgen dat hun stemmen niet zouden worden gehoord. 

Ik schreef Jaguarman omdat ik die stemmen een podium wilde geven. Ik wilde ze uit de stoffige archieven halen en van het Suriname-plankje af. Daar zijn ze veel te groot voor. 
Het is niet voor niets dat er zo hard gewerkt is om deze stemmen ongehoord te laten. Wat ze hebben te vertellen is gevaarlijk. Het gaat over vrijheid en hoe je die vrijheid bewaakt. Over het niet klakkeloos accepteren van de status quo. Over hoe belangrijk het is om niet zomaar te geloven in de sprookjes die we gevoerd krijgen. Ze sporen ons aan om te blijven strijden voor een wereld die eerlijker is voor mens, dier en natuur. Ook al betekent dat misschien dat je wordt opgesloten in de gevangenis of dat iedereen je voor gek verklaard. 

Dit boek was nooit zomaar bedoeld als alleen een mooi verhaal, ziet u. Het was een poging om iets te herstellen wat in het verleden verkeerd ging, en zo iets bij te dragen aan een mooiere toekomst. Mijn onderdeel van de strijd was om dit boek te schrijven. En dat is het prachtige geweest in deze afgelopen jaren, sinds het boek is uitgekomen: hoeveel mensen zich bij die strijd hebben aangesloten. 

Jaguarman is vertaald in het Duits, Frans en Engels. En vandaag gebeurt er dit: de presentatie van Jaguarman als Lijster. Het is meer dan ik had kunnen dromen toen ik aan dit boek begon. Ik hoop dat u begrijpt hoe groot het is. Niet alleen voor mij, maar voor al die schrijvers die voor mij kwamen. Het betekent dat er nu een generatie jonge mensen zal zijn die deze schrijvers gewoon krijgt gepresenteerd, ook als ze niet naar hen zoeken. 

Ik hoop dat die schrijvers -die jaguarmannen- hun aan zullen steken, zoals ze mij hebben aangestoken. Dat het hen zal inspireren om zelf een jaguarman te worden. Want als je kijkt naar hoe het gaat met deze planeet, dan is het niet heel moeilijk om te zien, lijkt me, dat zo’n legertje jaguarmannen precies is wat er nodig is. 

Dus dankuwel, Lijstermensen, voor het zijn van een jaguarman, en voor het doorgeven van het vuur.