“Je kunt ze echt het gevoel geven dat ze onderzoeker zijn of wetenschapper”

Een goede leraar inspireert. Niels de Graaf kan het weten. Zijn leraar bracht hem de liefde voor scheikunde bij en De Graaf ging het vak vervolgens studeren. Nu, een dikke zeven jaar later, staat hij zelf enthousiast voor de klas als docent scheikunde. En dat dan ook nog eens op het Cals College in Nieuwegein, dezelfde school waar hij als leerling kennismaakte met het vak. “Met míjn leerlingen hoop ik ooit hetzelfde te bereiken.”

Niet dat iedereen scheikunde moet studeren, haast hij zich te zeggen, maar als er meer leerlingen de bètakant op gaan zou dat maar wat mooi zijn. Want wat scheikunde zo interessant maakt, is dat het veel te maken heeft met wat je in het dagelijks leven doet. Veel meer dan je op het eerste gezicht denkt. “In vwo 6 zijn we bezig met elektrochemische cellen. Vaak hebben leerlingen zonder het te weten er een eentje bij zich,” vertelt De Graaf. “Het is een duur woord voor ‘batterij’ en die zit in hun mobiele telefoon.” Scheikunde kun je dicht bij de leerling brengen, wil hij er maar mee zeggen.

Onderzoeker of wetenschapper

“Ik vind het leuk om onderwerpen te koppelen aan zaken die in hun wereld spelen,” vertelt De Graaf. Een miniquiz is vaak het startpunt van de les. “Leerlingen krijgen een serie multiplechoicevragen en korte open vragen; zo worden ze gestimuleerd om meteen aan de slag te gaan,” legt hij uit. “Ik vind het ook belangrijk dat ze hun gedachten delen. Daarom vraag ik leerlingen vaak wat ze ergens van vinden of waarom ze denken dat iets zo is. Ik moedig ze aan om na te denken.”  

Natuurlijk gaat het niet alleen om het opdoen van kennis, maar ook om het toepassen ervan. Als er iets bij scheikunde hoort zijn het wel de proefjes. “Het zoutenpracticum is mijn favoriet,” zegt De Graaf. Het is een reeks proefjes die draait om het onderscheiden van zouten. Als bepaalde zoutoplossingen bij elkaar komen, gebeurt iets wat een neerslagreactie wordt genoemd. Er ontstaat dan opeens een vast zout. Leerlingen leren niet alleen te begrijpen wat zo’n reactie is; ze moeten hem ook gebruiken, om te onderzoeken met welke zouten ze te maken hebben. “Leerlingen worden flink losgelaten in dit practicum. Je kunt ze echt het gevoel geven dat ze onderzoeker zijn of wetenschapper.”  

Lessen in lockdown

Maar vanwege corona vallen juist dié proefjes nu in het water. Scholen zijn grotendeels gesloten en je kunt leerlingen moeilijk met een berg reageerbuisjes achter hun laptop zetten. De Graaf lacht. “Ik heb ze wel een demoproefje laten zien. Ik deed de inhoud van twee reageerbuisjes bij elkaar, er gebeurde iets en we zijn gaan kijken hoe dat kwam.” Maar bij demoproefjes blijft het voorlopig. “Als de scholen weer opengaan kunnen we misschien alsnog een aantal practica doen,” verzucht hij.

Omdat De Graaf een aantal examenklassen heeft, staat hij nog wel fysiek voor de klas, want examenklassen mogen op dit moment nog naar school. “Maar je moet wel de helft in een ander lokaal zetten, zodat ze anderhalve meter afstand kunnen houden.” Daarbij geeft hij ook veel video-onderwijs. “Dat lijkt makkelijk, maar het kost veel energie om meerdere lessen vanachter een laptop te geven.”

Goed structureren

Helemaal nu kan het lastig zijn om elke leerling voldoende aandacht te geven en om met elk niveau rekening te houden. De Graaf bladert door een lesboek. “Ik heb hier bijvoorbeeld een paragraaf die over chemische bindingen gaat. Zoiets moet je goed structureren: een slimme leerling vogelt het wel uit door goed te lezen, maar de meesten hebben voorbeelden nodig en een oefening. Als docent heb je de taak om te kijken wat er in het boek staat en dat aan te vullen.”

De Graaf gebruikt Chemie Overal als leidraad. “Ik maak er zelf PowerPoints bij en als het kan vertel ik iets extra’s. Het is een methode die een mooi overzicht geeft van wat leerlingen ieder jaar moeten kunnen,” vertelt hij. “En de opdrachten zijn heel geschikt om te testen of ze de essentiële vaardigheden beheersen.”

De online methode - waar leerlingen zelfstandig mee kunnen werken - gebruikt hij nog niet. “Maar sinds de lockdown zijn er wel leerlingen die al hun onderwijs vanuit huis volgen. En zij vragen er wel om. Dus ik ga achter de mogelijkheden aan.”

Stiekem voorlezen uit eigen werk

Wat De Graaf ook kan gaan doen, is nieuw lesmateriaal alvast uittesten in zijn eigen klas. Want sinds kort is hij niet alleen gebruiker, maar ook auteur van Chemie Overal. “Mijn leidinggevende was auteur, maar nu hij schoolleider is heeft hij daar minder tijd voor. Daarom heeft hij mij voorgedragen.” De Graaf verheugt zich op het auteurschap. “Ik kan mijn leerlingen een stukje tekst geven, waarvan ze niet weten dat ik het heb geschreven. Dan kan ik eens rustig kijken wat ze daar van vinden,” lacht hij hardop.