“Soms vraag ik alleen maar of de leerling de som nog eens wil voorlezen”

Een gesprek met wiskundedocent Bob Pruiksma is een stortvloed aan verhalen en anekdotes. Het gaat over het vriendschappelijke bekvechten met zijn collega die natuurkunde geeft. En over de eerste experimenten met lesgeven via een videoverbinding. En hoe dat uiteindelijk uitmondde in een eigen YouTube-kanaal met talloze instructiefilmpjes, waarmee zijn leerlingen zelfstandig kunnen werken.

Maar wie denkt dat Pruiksma’s klassen zonder docent kunnen, komt bedrogen uit. Aan het eind van het gesprek wordt dat heel duidelijk. De docent voor het schoolbord blijft het belangrijkste, voor leerling én docent. “Het is zo leuk om wiskunde uit te leggen,” vertelt Pruiksma. “En het mooiste is dat je voor de groep staat, iets vertelt en dan ogen open ziet gaan. Dat je op dat moment merkt: ‘Ik raak ze’.”

 
Leerlingen die zelf aan de slag gaan

Met dezelfde bevlogenheid en hetzelfde enthousiasme waarmee Pruiksma over zijn vak vertelt, staat hij al 27 jaar voor de klas. “Ik moest wel eens lachen om collega’s die een bloemetje kregen, omdat ze 25 jaar in het onderwijs zaten.” Hij grijnst besmuikt. “Nu ben ik zelf dat punt voorbij.” Natuurlijk is er veel veranderd in die jaren. Wiskunde A en B werden uitgebreid met Wiskunde C en D, er kwamen digiboards en uiteindelijk deden de laptop en tablet hun intrede in de klas. Na bijna drie decennia lesgeven heeft Pruiksma een eigen YouTube-kanaal, gevuld met zijn eigen instructievideo’s. ‘Veel dingen zijn veranderd,” beaamt Pruiksma, “maar mijn manier van lesgeven niet. Ik heb alleen wat extra hulpmiddelen.”

Toch zien Pruiksma’s lessen er in vergelijking met 27 jaar geleden heel anders uit. In zijn les gaan leerlingen zoveel mogelijk zelfstandig aan de slag met de theorie uit Getal & Ruimte en het maken van de opdrachten. Als ze er niet uitkomen kunnen ze altijd de uitlegvideo’s bekijken, waarin de theorie wordt toegelicht. “En als het dan nog niet lukt heb ik zeeën van tijd om individuele vragen te beantwoorden,” vertelt Pruiksma. “Alle lestijd is daarvoor vrijgespeeld.” Vooral bij zijn Wiskunde D-leerlingen werkt het concept goed: “Die vinden dat leuk, want ze willen alles zelf uitpluizen.”

Instructievideo’s op YouTube  

Pruiksma’s geschiedenis met YouTube en zijn gepersonaliseerde manier van lesgeven beginnen met wiskunde D, een verbreding en verdieping op wiskunde B. Mede omdat het geen verplicht vak is, werd het aanvankelijk niet veel gekozen. Toch wilde Pruiksma’s school, het CSG Bogerman in Sneek, het vak blijven aanbieden, omdat leerlingen er wel veel aan hadden tijdens een vervolgstudie. Om de kosten te drukken besloot de school samen te werken met andere scholen. Zo kregen Pruiksma’s Wiskunde D-leerlingen in Sneek rond 2009 plotseling gezelschap van een klas uit Breukelen, die via een videoconferencing-systeem en een gedeeld digiboard deelnamen aan de les.

Verschillende roosters en andere praktische zaken maakten het echter lastig om elke leerling op niveau te krijgen. Daarom kwamen combinatieklassen, wat betekende dat er meerdere groepen op verschillend niveaus in dezelfde les terechtkwamen. “Dan gaf ik een kwartiertje les aan de ene groep en dan een kwartiertje aan de andere,” vertelt Pruiksma. “Dat kon natuurlijk niet en ik kon maar één ding bedenken om dat op te lossen.” Pruiksma haalde de instructie zoveel mogelijk uit de les en begon met het maken van instructiefilmpjes, waar leerlingen zelf mee aan de slag konden.

Hij kan inmiddels de ‘meest exotische groepen’ bij elkaar in de klas hebben, vertelt hij. “Leerlingen krijgen een studiewijzer en ze weten per week wat ze moeten doen.” Omdat het leren grotendeels plaatsvindt in de klas gaat dat heel soepel. Wie iets extra’s nodig heeft, kan op elk moment een video kijken of een vraag stellen en Pruiksma heeft alle tijd om te helpen. “Het meest motiverende is dat ik niet meer in de les een verhaaltje vertel en dat dan de bel gaat en dat alles dan weg is.”

Duidelijke afspraken maken

Waar het met zijn Wiskunde D-leerlingen prima werkt, is het bij andere klassen soms nog even zoeken naar een goede balans tussen de ouderwetse, klassikale instructie en ‘flipping the classroom’, zoals Pruiksma het noemt. “Het echte leren zit natuurlijk in het verwerken van de theorie en het maken van de sommen uit het lesboek,” geeft Pruiksma aan. In de les stelt hij zich daarom op een coachende manier op. Als iemand vastloopt, stelt hij vragen en laat hij een leerling zelf het antwoord ontdekken. “Soms vraag ik alleen maar of de leerling de som nog eens wil voorlezen,” lacht hij. “En dan gaat er al een lichtje branden.”

Omdat leerlingen vooral zelf aan de slag gaan, is het belangrijk om te vertrouwen op een goede lesmethode. “Ik heb de mazzel dat ik gebruik maak van Getal & Ruimte, dat verreweg de meest gebruikte lesmethode is,” zegt Pruiksma. “Elk stukje theorie dat ik leerlingen aanreik, hoort weer bij de theorie uit het boek. Het gaat naadloos in elkaar over”.

Getal & Ruimte legt de focus op gericht oefenen met de lesstof en het ontwikkelen van wiskundige vaardigheden. “Wat dat betreft ben ik een ouderwetse docent,” merkt Pruiksma op. “We gaan eerst afspraken maken: wat is een balk, wat is een kubus? Dan komt het volgende stukje, dat gaan we weer verwerken en daar gaan we weer sommen over maken. Zo gaan we steeds verder. En daarom past Getal & Ruimte het beste bij mijn manier van lesgeven.”  

• Youtube: Wiskunde met Bob Pruiksma

• Instagram: wiskunde.met.bob